.
.
..
....... Stylowa porcelana żarska 1888-1945 ze zbiorów Stowarzyszenia Miłośników Żarskiej Porcelany w Żarach

Zdjęcia z wystawy

Grudzień 2011 - Styczeń 2012, 
Muzeum Lubuskie im. Jana Dekerta w Gorzowie Wielkopolskim.
...
..
Ostatnie lata przyniosły większe zainteresowanie porcelaną żarską, zapomnianą i niedocenianą w okresie powojennym. Porcelanę  od stuleci nazywano "białym złotem", a przełomem w Europie stało się odkrycie receptury masy porcelany twardej w Miśni.  Wzorem tej najsłynniejszej saskiej wytwórni zaczęły powstawać nowe manufaktury, a już w XIX wieku fabryki porcelany.  Dostrzeżono jej niezwykłą urodę, rozmaitość form i bogactwo dekoracji, zaczęto ją kolekcjonować, powstawały opracowania  historyczne, organizowano wystawy. Pełne uroku, delikatne wyroby stanowią znakomite świadectwo sztuki wytwarzania i  kształtowania gustów estetycznych tej przecież nieodległej epoki. Poprzez zachowane przedmioty mamy wiedzę o zdolnościach  produkcyjnych, technikach zdobniczych i linii projektowej Fabryki Porcelany w Żarach z jej oryginalnymi, starannie wykonanymi  fasonami, które cieszyły się znaczną popularnością. Czasowa wystawa porcelany jest kolejną ekspozycją z cyklu prezentacji  dawnych wyrobów ceramicznych, tym razem z kolekcji prywatnych. .....

Filżanka do mokki ze spodkiem w formie
geometrycznej, ok. 1923. 
...
.

Bombonierka w stylu art-déco, ok. 1923

 ....... Gustav Otremba w roku 1888 założył Fabrykę Porcelany w Żarach. Fabryka przyjęła nazwę Gustav Otremba Porzellanfabrik Sorau  N.L. (Niederlausitz). Rok później do spółki przystąpił Franz Böhme. W 1892 roku Gustav Otremba odsprzedał wszystkie udziały  wspólnikowi. Od 1888 roku fabryka kilkakrotnie zmieniała nazwę i właścicieli, a od 1901 roku ostatecznie przyjęła nazwę  Porzellanfabrik Sorau N/L G.m.b.H., (spółka z o.o.). Będąc w lepszej sytuacji rozwoju, fabryka funkcjonowała do roku 1918. W  1900 roku przystąpiła do Związku Niemieckich Fabryk Porcelany. W 1908 roku nastąpił kryzys w przemyśle ceramicznym, a wybuch  I wojny światowej pogłębił kłopoty zakładu, który w 1918 roku wykupiony został przez koncern ceramiczny Christian & Ernst  Carstens, ale już od innego właściciela, kupca Gottharda Curtiusa. Od tego momentu fabryka przyjęła nazwę C. & E. Carstens  Porzellanfabrik Sorau N/L. Ernst Carstens z Elmshorn był również właścicielem wytwórni porcelany w Blankenhain i Reichenbach  (Turyngia). Ważnym działem tej fabryki była własna malarnia porcelany, w której zdobiono wyroby. Zatrudniała różnych  specjalistów, by zapewnić wysoką jakość produkcji porcelany. Fabrykanci Carstens, dysponując znacznym kapitałem finansowym,  wprowadzili do fabryki w Żarach nowe technologie i nowe wzory, które pomogły znakomicie funkcjonować przy silnej konkurencji  na rynku niemieckim i panującej inflacji. Priorytetem fabryki był eksport swoich wyrobów na rynek europejski i do Stanów  Zjednoczonych i właśnie on zapewnił wielki zbyt oraz duże zyski. W 1923 roku, po śmierci Ernsta Carstensa, firmę przejęli  spadkobiercy, którzy rozbudowali już istniejące linie produkcyjne. Wtedy żarska fabryka powiększyła się znacznie, a także  wzrosły możliwości produkcyjne na rynek wewnętrzny i eksport. Tak profesjonalnie zarządzana przez wybitnych specjalistów  fabryka zyskała renomę, szczególnie w latach trzydziestych, będąc najprężniejszą fabryką tego koncernu.......  
...
.
W latach 1933-1940 głównym projektantem w żarskiej fabryce był profesor Artur Hennig (1880-1959) - wykładowca w Państwowej  Szkole Ceramicznej w Bolesławcu. Hennig pracował jako projektant i doradca artystyczny dla koncernu Carstens. Odpowiadał  także za aranżacje ekspozycji porcelany na Targach Lipskich. Jednocześnie prowadził działalność pedagogiczną jako wykładowca  w klasie ceramiki i przemysłu szklarskiego w Miejskiej Szkole Zawodowej w Żarach. Zajmował się reklamą wyrobów fabryki w  czasopismach i pismach fachowych. Był twórcą m.in. trzech znakomitych serwisów - modeli: Qualität, Haushalt i Rasse. Jego  wyroŹby odznaczały się oryginalną prostą formą, bogactwem wzorów i oszczędnym, nakładanym ręcznie złoceniem. Po 1940 roku  fabryka wchodziła w skład przemysłu zbrojeniowego i wykonywała, oprócz ceramiki użytkowej, m.in. porcelanowe środki  izolacyjne dla tego przemysłu. W 1943 roku nastąpiło przekształcenie w spółkę komandytową - C. & E. Carstens Kommandit  Geselllschaft. Fabryka Porcelany do 1945 roku działała bezkolizyjnie, mimo nalotu dywanowego przeproŹwadzonego przez  amerykańskie lotnictwo w kwietniu 1944 roku, które oszczędziło jednak jej budynki. W lutym 1945 roku nastąpiło zamknięcie  fabryki, która uległa częściowemu zniszczeniu i splądrowaniu przez żołnierzy radzieckich. Po II wojnie światowej zakończyła  się epoka Carstensów w Żarach, ich fabryka nie została odbudowana, a jej pracownicy opuścili miasto, które znalazło się w  nowych granicach Polski. .......

Świecznik trójramienny z motylem, lata
30. XX wieku
...
..

Patera dekoracyjna, lata 30. XX wieku

 ....... Fabryka Porcelany w Żarach w okresie swojej działalności wyprodukowała ponad dwadzieścia tysięcy rozmaitych wzorów i  dekoracji nanoszonych różnorodną techniką. Wytwarzano głównie naczynia stołowe, serwisy do kawy i herbaty, mokki, zestawy do  konfitur, patery, wazony, świeczniki, bombonierki i talerze okolicznościowe (rzadko porcelanę figuralną). Wprowadzano modną  stylistykę art déco poprzez geometryczną prostotę, elegancką formę i wyrazistą barwną dekorację uzupełnioną złotem przy  zachowaniu doskonałej jakości porcelany. Wyroby sprzedawane były w sieciach sklepów firmowych na. terenie całych Niemiec i  eksportowane na cały świat. Zdobywały medale i wyróżnienia, np. na wiosennych lub jesiennych Targach Lipskich, jak również na  targach przemysłowych w Żarach. Artystyczną rangę otrzymały dzięki istnieniu w fabryce wzorcowni zatrudniającej wysokiej  klasy projektantów - Artura Henniga, Siegfrieda Moliera i Heinza Lóffelharda - którzy stworzyli oryginalne formy i dekoracje.  Podkreślenia warte jest to, że zmianie ulegała zarówno nazwa firmy istniejącej prawie sześćdziesiąt lat, jak też jej znaki  (różnorodne) na wyrobach, często drukowane lub z użyciem kalkomanii w rozmaitych kombinacjach.
...
..
Cenną kolekcję porcelany żarskiej po raz pierwszy prezentujemy w nadwarciańskim mieście, Gorzowie Wielkopolskim, dzięki pasji  kolekcjonerskiej członków Stowarzyszenia Miłośników Żarskiej Porcelany w Żarach, a szczególnie znakomitemu kolekcjonerowi  Sławomirowi Fałkowskiemu, który udostępnił znaczną część eksponatów z bogatego zbioru. Wyjątkowe miejsce na wystawie w  Spichlerzu zajmują wyroby projektowane przez profesora Artura Henniga w latach trzydziestych XX wieku, rozsławiły one fabrykę  i to dolnołużyckie miasto z tak bogatą tradycją, które obecnie znalazło się w naszym regionie.
 

Janusz Michalski
 

Wybrana literatura

Irena Gatys, Roman Gatys, Fabryka Porcelany w Żarach 1888-1945, Nakło Śląskie 2007
Irena Gatys, Roman Gatys, Encyklopedia śląskiej porcelany, 1.1, Stróża 2010
Imke Ristow, Artur Hennig (1880-1959). Das gestalterische Werk und die Lehrtätigkeit an der Staatlichen Keramischen Fachschule Bunzlau, Weimar 1999.

 ........

Wazon, projekt Artur Hennig, 
1934-1939
...
....
..
.
..Wybrane znaki fabryki porcelany w Żarach
 
 
.
1888-1892 
(kobaltowy), OPMS - Otremba Porzellan Manufaktur Sorau
1896-1918 
(kobaltowy)
1919-1945 
(drukowany)
1920-1930 
(drukowany)
1934-1939 
(drukowany), znak na serwisach projektowanych przez Artura Henniga
1925-1945 
(drukowany)

.
 
....
........
........