KRĄŻEK
Krążek
bulli wykonany został z ołowiu. Obecnie, po konserwacji, dostrzec można
fragment metalicznego rdzenia w miejscu odprysku po mechanicznym uszkodzeniu
na brzegu przedmiotu, resztę powierzchni pokrywa różnej grubości warstwa
spękanej patyny, która utrwaliła szczegóły wizerunków. Zachowała się połowa
krążka o grubości 2,5 mm, możliwej do zmierzenia średnicy 36 mm i wadze
10,55 g. Pierwotnie średnica była nieco większa, krążek został bowiem kilkakrotnie
zgięty, nie przekraczała ona jednak na pewno 40 mm.
W dolnej
strefie, aż do mniej więcej 3/4 wysokości przedmiotu brak zgnieceń, czytelny
jest zarys kanalika, a w dwóch miejscach znajdują się fragmenty zapadnięte
w pustą przestrzeń po sznurze. W partii górnej zaś kanalik został całkowicie
zgnieciony, czytelne są dwa wyraźne zgięcia i wybrzuszenia. Podobnie wygięcia
powierzchni, odkształcają silnie jedynie górną część krążka. Niewielkie
zmiany w części dolnej są prawdopodobnie pozostałością jednostronnego wygięcia
i następnie rozerwania, zaś odkształcenia w partii górnej powstały w wyniku
kilkakrotnego zginania tej części w obie strony, zanim krążek ze stosunkowo
miękkiego metalu udało się rozerwać.
"Obecnie
powierzchnia bulli pokryta jest pierwotną, mocno spękaną warstwą ustabilizowanej
patyny w postaci zasadowego węglanu ołowiu. Biorąc pod uwagę wyjątkową
wartość zabytku, z konieczności zastosowano dwie różne nieniszczące uzupełniające
się metody. Pierwsza z nich polegała na wykonaniu analizy na spektrometrze
typu Spectro - XEPOS, fluorescencyjnym z dyspersją energii i spolaryzowanym
promieniowaniem wzbudzającym. Wykonano 3-krotny pomiar elektrodą molibdenową,
aluminiową oraz kryształem HOPG o limicie detekcji na poziomie ppm. Wyniki
zostały opracowane w oparciu o program obliczeniowy Turbo-Quant dla stopów
metali. Rezultat analizy awersu i rewersu zabytku został przedstawiony
w poniższej tabeli.
|
|
Skład
chemiczny wskazuje na wysoki udział Pb, przynajmniej na poziomie ok. 92%,
potwierdzony przez badania gęstości. Niewielka zawartość pierwiastków takich
jak: Fe, As, Sb i Mn może wskazywać na podobny skład chemiczny bulli
do składu chemicznego złóż galeny pochodzącej z niecki bytomsko-chrzanowskiej
lub z Dolnego Śląska".
Na
podstawie: M.Biborski, A.Biborski, Wyniki badań składu chemicznego bulli
wczesnośredniowiecznej z miejscowości Głębokie, gm. Kiszkowo.
W latach
1998 - 2004 odkryto na terenie Dąbrowy Górniczej - Łośnia dwa duże stanowiska
związane z hutnictwem ołowiu. Szczególnie stanowisko nr 8 dostarczyło całego
kompleksu obiektów związanych bezpośrednio z procesem wytopu ołowiu. Stwierdzono
siedem pieców do wytopu metalu z rud oraz jeden, który można interpretować
jako piec odlewniczy (stan na jesień 2004 - badania będą kontynuowane).
Dodatkowo wyróżniono dwa prażalniki z rudą żelaza. Sam proces wytopu wydaje
się być bardzo zaawansowany i wydajny. W chwili obecnej trwają prace nad
jego pełną rekonstrukcją.
Bardzo
liczną grupę zabytków stanowią ciężarki ołowiane. W samym Łośniu znaleziono
ich 23. Odkryto też ciężarek w koszulce z brązu. Całość materiału zabytkowego
określona na podstawie jego cech mieści się w przedziale chronologicznym
od drugiej połowy XI wieku do przełomu wieku XII/XIII. |
Wyroby
ołowiane poddano również analizom na skład pierwiastków. Wyniki wskazują
na uderzające podobieństwo pomiędzy badanymi zabytkami z Łośnia (23 analizy),
a ołowianą bullą odkrytą przez p. Małgorzatę i Mirosława Andrałojciów,
a także odkrytą przez Jacka Poleskiego ołowianą lunullą z grodziska
w Naszacowicach. Wyniki te otwierają szerokie pole dla prac interdyscyplinarnych,
jak również prowokują do nowych pytań o rolę wczesnośredniowiecznego hutnictwa
w dziejach naszego państwa.
Rozrzut
zaś na dość sporym obszarze (Łosień, Strzemieszyce, Okradzionów, Chruszczobród,
Tucznawa) stanowisk związanych z hutnictwem, mam tu na myśli również znaleziska
powierzchniowe, świadczy o istnieniu we wczesnym średniowieczu dużego zagłębia
hutniczego czerpiącego surowiec ze złóż metali w tym regionie.
Na
podstawie: Dariusz Rozmus,
O możliwości rodzimego pochodzenia ołowiu
użytego do wykonania polskiej bulli.
|